پرورش گیاهان در آب

گیاهان آکواریومی و آبزی

گیاهان آکواریوم درست مثل درختان عمل میکنند و محیط آکواریوم را زیباتر و سالم تر میکنند . دی اکسید کربن و گازهای زیان آور را از آب می گیرند و اکسیژن پس می دهند . محلی برای مخفی شدن بعضی گونه های ماهی ایجاد میکنن و محرکی هستن برای تولید مثل بیشتر ماهی ها . مواد معلق در آب را جذب میکنند و باعث شفاف شدن آب میشوند . بعضی از باکتریهای مضر و معلق در آب را هم جذب میکنند و باعث سلامتی محیط آب میشوند و بطور کلی نقش بسیار مهمی در ایجاد تعادل و پایداری اکوسیستم یک آکواریوم زیبا و سالم ایفا میکنند.

گیاهان، اولین چرخه تولید مواد غذایی هستند. آنان با جذب نور و گازکربنیک از محیط، عمل فتوسنتز انجام می دهند. نتیجه این فرایند، تولید اکسیژن است. این عمل در طی شب و در مدت زمان تاریکی، بالعکس می شود .

این قاعده در مورد گیاهان آبزی نیز صادق است. گیاهان آبزی با جذب نور اگر چه آن نور مصنوعی باشد – و گرفتن گاز کربنیک از محیط آب، تولید اکسیژن می نمایند. این فرایند نقش بسیار حیاتی در تامین اکسیژن آب جهت تنفس ماهیها و در کل، آبزیان دارد . به علاوه، وجود پوشش گیاهی به عنوان سایه بان، پناهگاه، مخفیگاه و زایشگاه طبیعی در مخازن آکواریوم پر اهمیت است .

باید توجه داشته باشید که گیاهان آکواریومی به چند مورد اساسی نیازمندند کف پوش مناسب:برای نگهداری گیاهان داشتن کف پوش مناسب از اساسی ترین نیاز هاست.سنگ ها باید حدود 2-3 میلیمتر باشند .کلسیم آنها باید بسیار اندک باشد.نباید زبر و نوک تیز باشند.زیرا در این صورت گیاه شما قادر به ریشه دواندن نیست و براحتی صدمه دیده و موجب مرگ گیاه می شود.یکی از بهترین پوشش ها که امروزه در اکثر مغازه های آکواریوم یافت می شود سنگریزه های ساحل است زیرا که فاقد مواد مضر بوده و نیز بسیار صیقل خورده و مناسب است. گیاهان در این نوع شن به راحتی می توانند ریشه دار شوند همچنین این بستر موجب می شود تا با رشد ریشه ها در کف استقامت و ماندگاری آنها در کف آکواریوم افزوده شود.استفاده 100% از شن نیز توصیه نمی شود.زیرا شن ها می توانند به تکه ای سخت و محکم تبدیل شوند که مانع رشد ریشه ها می شود.همچنین از خاک به دلیل داشتن برخی مواد مضر بپرهیزید.همچنین برای کاشت گیاهان می توانید از گلدانهای سفالی یا پلاستیکی استفاده کنید.البته منظور گلدان صرف نیست بلکه می توانید از ظرف ماست ،لیوان یکبار مصرف و دیگر ظروف استفاده کنید. در اینصورت یکی از مسایل مهم در کاشتن گیاهان آکواریومی که در آمدن آنها پس از کاشت است برطرف خواهد شد.برای این منظور سطلی را از آب پر کنید و در داخل این سطل اقدام به کاشتن گیاهان نمایید.سپس ظروف را به آکواریوم منتقل کنید.ریشه ی گیاه را در هنگام کاشتن به خوبی پهن کنید و از آسیب وارد کردن به آن دوری کنید.در هنگام کاشت و یا در هر زمانی برگ های خراب، سوراخ و یا صدمه دیده را جدا کنید زیرا انرژی که صرف بازیابی این برگ خواهد شد می تواند برای تولید برگ های تازه و سرحال به کار رود. مواد مغذی : برخی از مواد برای رشد گیاهان نیار است.یکی از این مواد آهن است که در سبزه و نیز رشد رنگدانه های سبز گیاهان به کار می رود.دیگر مواد مورد نیاز گیاهان عبارتند از:منگنز،روی،منیزیم، مس، پتاسیم، سولفور، فسفر، کلسیم، و نیتروژن.البته این به این معنی نیست که شما باید تک تک این مواد را تامین کرده و در اختیار گیاه قرار دهید. بلکه بیشتر این مواد در آب شیر موجود است و برخی نیز از طریق ماهی ها و و باقی مانده ی غذا ها تامین می شود.تنها چیزی که در این مورد نیاز دارید داشتن مقداری کود مایع(یا بصورت قرص)برای آکواریوم است که از وجود مواد مورد نیاز برای گیاهانتان اطمینان حاصل کنید.از دیگر مواد مورد نیاز ماهی ها نیترات است که با تبدیل اوره ی حاصل از ادرار ماهی در اختیار گیاهان قرار می گیرد.
نور: از دیگر سوالاتی که ممکن است در ذهن اکثر افراد مطرح شود این است
که آیا نور آکواریوم من به اندازه ی کافی است؟باید توجه داشته باشید که استانداردی که برای همه ی آکواریوم ها و تمام گیاهان صدق کند وجود ندارد بلکه میزان نور با توجه به موقعیت آکواریوم و گیاهان درون آن تعیین می شود.ولی به یاد داشته باشید که نور زیاد همیشه رشد زیاد را به دنبال ندارد یعنی شما نمی توانید با داشتن اندکی ماهی نور آکواریوم را زیاد کرده و انتظار رشد گیاهان را داشته باشید(وبرعکس). بلکه باید همواره تعادلی میان نور و گازکربنیک آکواریوم برقرار باشد.
پس همیشه سعی کنید این تعادل را حفظ کنید.استانداردی که برای اکثر آکواریوم ها به طور نسبی صادق است 1.5-2 وات( Watt ) برای هر 4 لیتر(1 gallon=3.7853 ) می باشد.البته در مورد رنگ نور سعی کنید رنگ های مختلف(طیف های مختلف) را امتحان کرده و بهترین را انتخاب کنید.و اصلا نگران گیاهان نباشید زیرا گیاه می تواند ظرف چند روز دوباره به حالت قبلی باز گردد. یکی از بهترین نورهایی که می تواند مورد استواده قرار گیرد ترکیبی از 2 لامپ فلورسنت و لامپ هالوژن است .

گیاهان آکواریوم در کل به سه دسته تقسیم میشوند :
- گیاهان رو آبی .
- گیاهان میان آبی .
- گیاهان زیر آبی .

- گیاهان رو آبی : که در سطح آب شناور هستن , قابل کاشتن نیستن و روی سطح آب رشد میکنند و نیاز به نور شدید دارنو از ذرات معلق در آب تغذیه میکنن . این گیاهان مناسب برای تولید مثل ماهیهای زنده زا هستن و بچه ماهی ها در لای برگها و ریشه های نازک و کوچکاونها مخفی میشن و محیط مناسبی برای زایمان ماهی های بالغ فراهم میکنن و از طرفی هم سطح آب رو تمیز و پاک نگه میدارن به علت قرار گرفتن در سطح وجذب مواد آلی سطح آب . این گیاهان در واقع به نوعی انگل و مزاحم هم به حساب میان چون در مدت کوتاهی تمام سطح آب رو میپوشونند و مانع از رسیدن نورو اکسیژن به عمق آب و گیاهان دیگه میشوند نمونه این گیاهان انگل هست که در تصویر مشاده میکنید . بهتره هر چند وقت مقداری از این گیاهان رو دور بریزید و یا از ماهی های گیاهخواری مثل سیلور دالر و یا گورامی ها هم جزو ماهیهاتون داشته باشید تا این نوع گیاهان رو کنترل کنن . در ایران تنها یک نوع از این گیاهان فروخته میشه به اسم " کرفسی " یا Azolla Wisteria که گیاهی بسیار زیبا با رشدی فوق العاده ست . کافیه یک بوته کوچک از اونو روی آب آکواریوم بندازین تا در مدت خیلی کوتاهی تمام سطح آب رو بیپوشونه و زیبایی خاصی به آکواریوم بده . یکی از گیاهان دیگه که بیشتر مخصوص برکه ها ست گیاه نیلوفره که اون هم زیبایی خاصی داره و میشه در حوض هایی که ماهی طلایی نگهداری میکنن اونو پرورش داد .

- گیاهانی که در لایه های میانی آب قرار دارند : گیاهانی هستن که ریشه اونها چندان عمیق نیست و بیشتر در لایه های میانی آب معلق هستن و تا سطح آب رشد میکنن. نیاز به مواد آلی مغذی برای تغذیه ندارن و این مواد رو توسط ریشه هاشون از خود آب دریافت میکنن و نیاز به بستر مناسب ندارن .
این گیاه در ایران هم فروخته میشه و بصورت ساقه ای تُرد با برگهای ریز و فر خورده و زیباست . خیلی سریع رشد میکنه و تکثیر میشه و کافیه وقتی دراز شد اونو قطع کنیم و دوباره بکاریم این گیاه باعث شفاف شدن سریع آب آکواریوم میشه و ذرات معلق در آب رو به سرعت جذب میکنه . در شرایط مناسب از گیاه ریشه های درازی تا سطح آکواریوم رشد میکنه و اونو زیباتر میکنه و در فصل تابستان هم گل میده .

گیاهانی که ریشه اونها در خاک یا ماسه وبستر آکواریوم قرار داره : جزو زیبا ترین و با دوام ترین گیاهان آکواریوم هستن . متاسفانه در ایران گیاهان آکواریومی تنوع چندانی ندارن و به چندنوع خاص محدود شدن . در ایران فقط چند نوع با دوام از این گیاهان فروخته میشه . این گیاهان مثل گیاهان آپارتمانی دارای ریشه هستن و رشد خوبی دارن و زیبایی فوق العادی ای به محیط ماهی ها میبخشن . از مواد آلی موجود در بستر آکواریوم بعنوان کود و خاک تغذیه و استفاده میکنن و با جذب این مواد باعث زلال شدن آب و بهینه سازی محیط آکواریوم میشن .

هدف از نگه داشتن گیاه آکواریومی سه چیز می تواند باشد:
1- منافع اکوسیستمی
2- تزئین آکواریوم
3- تغذیه ماهیها

امّا متاسفانه شما در هر لحظه فقط دو تا از این موارد رو باهم می توانید داشته باشید :
- یا منافع اکوسیستمی و تزئین رو انتخاب می کنید. که در این صورت گیاهی انتخاب می شه که ماهی ها نمی خوردن مثل کریپتون که تلخه
- یا منافع اکوسیستمی رو انتخاب میکنید با تغذیه ماهی ها، که در این صورت دیگه گیاه قشنگی نخواهید داشت. چون دائم در حال خورده شدن هست و به خاطر رشد سریعش جیگزین می شه اما همیشه نصفه نیمه است و بد منظره
- یا گیاهی میزارین که هم قشنگه و هم ماهی ها ازش می خورند. که البته این حالت فقط با گیاه مصنوعی و برگ کاهو اتفاق میوفته و هیچ حسنی هم برای اکوسیستم شما نداره!

برای داشتن گیاه آکوتریومی به موارد زیر توجه کنید :

1- گیاهی انتخاب کنید که به دمای آکواریومتون بخوره
2- با گونه ی ماهی هاتون سازگار باشه
3- اکسیژن رسانی به گیاه کامل و صحیح باشه
4- قرار گیری صحیح ریشه در محل مناسب (از مهمترین موارد)
5- انتقال خیلی سریع گیاه به آکواریم جدید
6- رها نکردن اشیاء متفرقه که ظاهراً گیاه خیلی دوست دارند تو آکواریوم

نحوه کاشتن گیاهان در کف آکواریوم:
پس از آماده شدن آکواریوم باید ماسه ها به بهترین وجه شسته شوند. ماسه شسته شده باید با شیب مورد نظر در داخل آکواریوم ریخته شود .اگر قرار است سنگهای تزیینی نیز در داخل آکواریوم قرار گیرند باید آنها را پس از ریختن ماسه ، در داخل آکواریوم جاگذاری کرد .هنگام آب گیری آکواریوم بمنظور جلوگیری از بهم خوردن شیب ماسه ها و جابجا شدن آنها ، بهتر است یک بشقاب روِی آنها قرار داده و مقداری آب داخل آن ریخت ( تا پر شدن سطح ماسه ها ) .در این موقع می توان اقدام به کاشتن گیاهان نمود .بهتر است ابتدا گیاهان بزرگتر کاشته شوند .
کاشتن گیاهان پر ریشه سخت تر از سایر گیاهان است .
یک هفته پس از کاشتن گیاهان در صورتی که هیچگونه مشکلی وجود نداشته باشد ، می توان ماهی ها را در داخل آکواریوم ریخت .

کود دهی به گیاهان آکواریومی
بدون شک داشتن گیاهان سرسبز و جالب در داخل آکواریوم علاوه بر زیبایی ، اثر مطلوبی بر روِی ماهی ها نیز دارد .از آنجا که معمولا به گیاهان داخل گلدان و گیاهان باغچه انواع کود شیمیایی و غیره داده می شود ، اکثر آکواریوم دارها فکر می کنند برای رشد و نمو و شاداب کردن گیاهان داخل آکواریوم نیز باید به آنها کود داده شود .کود دادن به گیاهان آکواریوم کاری بسیار خطرناک است و بطور کلی در آکواریومهایی که تعداد ماهی و میزان گیاه داخل آن متعادل می باشد هرگز احتیاجی به دادن کود نیست ، زیرا مواد دفعی ماهی ها کلیه احتیاجات مورد نیاز گیاه را تامین می نمایند .اگر در آکواریومی که گیاهان آن شاداب و سرحال هستند ، ماهی ها بیرون آورده شوند ، به زودی گیاهان نیز حالت پژمردگی بخود خواهند گرفت .دلیل اصلی آن عدم تامین برخی مواد غذایی لازم برای آنهاست که در شرایط معمولی توسط ماهی ها تولید می شوند .اگر ماهی ها مجددا" به آکواریوم برگردانده شوند ، گیاهان نیز بزودی بحالت اول خود برمی گردند .
اگر میزان تراکم ماهی در مقایسه با تراکم گیاه نامتعادل و در نتیجه گیاهان احتیاج به کود داشته باشند ، بهترین کود ، محلول کود خشک شده و یو وی شده گوسفند است که باید با یک قطره چکان بلند و یا با لوله به آرامی در داخل ماسه و در مجاورت ریشه گیاهان به میزانی که باعث تخریب آب آکواریوم نگردد، ریخته شود .
اخیرا" کود شیمیایی مخصوص گیاهان آکواریومی به صورت کپسول ساخته شده است که مصرف آنها صد در صد مورد تایید نمی باشد .
البته روش دیگری برای تسریع در رشد گیاهان آکواریوم خصوصا" مخازنی که صرفا" جهت تکثیر گیاه راه اندازی می شوند وجود دارد که آن استفاده از راکتور کربن است . ( در خصوص نحوه تهیه و ساخت و عملکرد آن مطلب مفصل و کاملی بزودی در صفحه نخست وبلاگ ارائه خواهد شد ) .
اخیراً سینی های کوچک پلاستیکی یا سفالی به ابعاد 7×12 و عمق 5 سانتیمتر درست شده است که می توان خارج از آکواریوم ابتدا گیاهان را در داخل آنها کاشت و سپس به تعداد مورد نیاز از آنها در داخل آکواریوم قرار داد .کف آکواریوم در این نوع کاشت گیاهان می تواند کاملا لخت بوده و یا ماسه داشته باشد .در صورت داشتن ماسه ، سینی های محتوِی گیاهان را باید در داخل ماسه جاگذاری نمود .این روش برای تمیز کردن آکواریوم و صید ماهی بسیار خوب می باشد .در این روش می توان ابتدا سینی گیاهان را از آب خارج کرده و سپس اقدام به صید ماهی نمود.

محل کاشتن گیاه در آکواریوم
همانطور که قبلا ذکر شد در یک آکواریوم که سطح آن به صورت مستطیل است ، پس از ریختن ماسه با شیبی از عقب به جلو باید گیاهان بزرگتر در قسمت عقب و گیاهان کوچکتر در قسمت جلوِی آکواریوم کاشته شوند .در چنین وضعی گیاهان بزرگتر جلوِی تابش نور به گیاهان کوچکتر را نخواهند گرفت .
آنچه که مهم است اینست که هنگام کاشتن گیاهان باید بفکر جای خوب و محل شنا برای ماهی ها بود .بهترین روش بمنظور تامین فضای کافی براِی حرکت ماهی ها اینست که سعی شود در قسمت جلوِی آکواریوم چیزی کاشته نشود .ولی بهتر است همواره قسمت جلوِی آکواریوم به صورت نیم دایره و با توجه به وسعت آن تا حدوِدی خالی بماند .

PH مناسب برای رشد و نمو گیاهان
به طور کلی PH مناسب برای رشد و نمو گیاهان بین 7 تا 5/7 می باشد .بعضی گیاهان در آبهای خنثی یا آبهای کمی قلیایی رشد و نمو بهتری خواهند داشت .برای بیشتر ماهی ها نیز همین حد PH مناسب است .

ضد عفونی کردن گیاهان داخل آکواریوم
رشد و نمو بیش از حد خزه ها ممکن است گاهی شفافیت آب آکواریوم را از بین برده و ظاهر آنها را ناخوشایند سازد .در اینگونه موارد می توان از پر منگنات پتاسیم برای ضد عفونی کردن آنها استفاده نمود .برای این منظور باید ابتدا ماهی های داخل آکواریوم را بیرون آورد و به ازای هر لیتر آب آکواریوم 15 میلیگرم پر منگنات پتاسیم که قبلا به صورت محلول در آمده است به آب اضافه کرد .بعد از دو ساعت باید آب محتوِی پر منگنات تخلیه و به جای آن آب تمیز به آکواریوم اضافه شود .هنگام تخلیه اگر مقداری آب محتوِی پر منگنات در کف آکواریوم باقی ماند، اشکالی نخواهد داشت .

گزینش گیاهان
همواره باید از گیاهان جوانتر و شادابتر برای کاشتن در آکواریوم استفاده نمود زیرا گیاهان جوانتر به مراتب بهتر از گیاهان مسن می توانند خود را با شرایط جدید آکواریوم سازش دهند .